Als links plotseling rechts zou zijn dan zou rechts van de
weeromstuit links worden. De mens lijkt een antagonistisch wezen te zijn, zo
verknocht is hij aan tegenstellingen. In de ander herkennen wij ons niet-ik.
Met die ander moeten wij ons zien te verzoenen, wat slechts tijdelijk onder
bepaalde voorwaarden lukt. Melancholisch als de mens ten diepste is, zal vroeg
of laat de latente kracht van het onvervulde de mens weer rusteloos maken. Dit is
slechts één van de redenen waarom er amper sprake kan zijn van een stabiele
verzoening. Instabiliteit is een kenmerk van de mens. Al zijn er
maatschappelijke voorwaarden denkbaar waarbij de instabiliteit gering is. De
hedendaagse turbulente samenlevingen versterken echter om allerlei redenen die
onderhuidse onrust.
We liggen permanent op de loer al zijn er momenten in de menselijke
beschavingen waarop de mens meent hier zonder te kunnen. Dit komt die
beschavingen duur te staan. Harmonieuze uniformiteit is een sprookje. Zwakte en
sterkte zijn eerder kenmerken van de menselijke soort. De inwerking van deze
twee op elkaar geeft spanningen, al verkiezen sommigen om die te negeren. Negatie
is een veel gebruikt maar hachelijk verdedigingsmechanisme.
Alles gebeurt voorwaardelijk.
Ons lijfsbehoud staat echter voorop. Slechts schoorvoetend geeft de mens dit
toe. Uit publicitaire overwegingen kweken we altruïstische illusies, maar ook
omdat we anders elkaar voortdurend naar het leven zouden staan. De lach is het
baken van deze gekooide agressie. Toch bestaat er ook zoiets als
toegenegenheid. Echter, zolang de mens
blijft geloven in een onvoorwaardelijke en onbegrensde liefde, hoe
duister en plooibaar dat begrip verder ook is, zal een vorm van geweld immanent
zijn aan zijn handelen omdat hij zich te weinig rekenschap zal geven van de
voorwaardelijkheid van dat handelen.
