Blog 10 Homp 2000-2010

Homp olieverf linnen 65 x 50 cm 2000-2010

Homp 2000-2010

Eerste gedeelte

Een schilderij: geschilderde gestalte die de tijd opslokt.
Een schilderij: aankomst en afscheid tegelijkertijd.
Een fantasma dat mij tot lijder maakt aan de waan die op een haast alledaagse manier het beeld insluipt. Het waandenkbeeld dat wij in staat zijn iets, wat dan ook, afdoende uit te drukken.

Een beeld presenteert zichzelf, aarzelend of minder aarzelend; de kijker struint zijn gebieden af in de hoop het daar terug te vinden.

Een beeld ontwringt zich aan mijn op het oog futiele inspanningen het materiaal onder een zekere spanning te brengen. Maar vanaf het allereerste moment waarop een contact met de eerste fundamenten van het beeld bewerkstelligd wordt verdwijnt alles waaraan ik mij even daarvoor nog kon vastklampen.
Alles lijkt ineens mogelijk maar even hardnekkig onmogelijk.
Fundamenten worden als bij toverslag rudimenten.

Ben ik een weeskind van mijn tijd geworden? 
Een tijd waarin oude voorstellingen hun geruststellende klank lijken te verliezen en waarin men leeft in een fata morgana van onvoltooide mogelijkheden waarvan de brekingsindexen even onduidelijk zijn als de kracht van hun toepassing dominant is. De plaque van de actualiteit lijkt dikker en stroperiger dan de beperkte geest dragen kan.

Niets verdwijnt immers zomaar in het luchtledige, alles breekt onder een brekingshoek door ons pantser heen en laat een residu na in ons reservoir van herinneringen, voorstellingen, verwachtingen en teleurstellingen. Deze inslagen veroorzaken zwellingen en deuken, al zijn we ons daar niet altijd van bewust.  Zo opgevat ben ik misschien geen weeskind van mijn tijd maar juist ook kind er van, zeker voor zo ver dat een tijd is waar de gronden van het bestaan ogenschijnlijk per snelcursus op te diepen zijn en waarin datgene wat slechts van onderaf kan groeien van bovenaf opgelegd wordt.
Mijn grote vraag is: hoe kan ik in deze tijd, die haar tanden ingeruild heeft voor een armzalig kunstgebit, nog een beeld maken, dat niet direct verdampt zal zijn met het maken ervan?
Met andere woorden, kan ik nog een beeld maken dat langer resoneert dan zijn maaktijd? Zonder al te nadrukkelijk afhankelijk te worden van een afgedwongen consensus, die afgaand op de dagritmes van de mens, alles terugbrengt tot haar onderlinge vergelijkbaarheid en inwisselbaarheid. Kan ik dus nog een beeld maken dat zichzelf constitueert en dat zichzelf in al zijn ongenaakbaarheid terugbrengt naar de plek die het zelf is? Een beeld dat geen schijnvertoon etaleert maar op een onnadrukkelijke maar vitale wijze de werkingskracht van zijn unieke gestalte tentoonspreidt. Een nog pregnantere vraag is of een dergelijke introverte ongenaakbaarheid nog voldoende verstaan kan worden in een wereld waarin spektakel en een beperkte nutsvraag de diepgang van de verstaansgronden bepalen.

De krachten om een beeld te genereren lijken soms uitgeput nu de rust om de oude canons te aanvaarden geslonken lijkt en nu we gaandeweg terechtgekomen zijn in een maalstroom van eindeloze opties, die voor hun bestaan moeten vechten in de arena van de jachtige onvolkomenheid die de huidige menselijke staat kenmerkt. Ja, inmiddels besef ik maar al te goed dat de voorwaarde om iets tot stand te brengen juist een zekere blindheid is, al is het de blindheid van de hoop. 
Die blindheid verdraagt zich echter slecht met een bewustwording ervan. In de bewustwording verkruimelt de hoop, althans het hoogdravende karakter ervan. 
Daarom heeft de mens zich regels geschapen, procedures om zijn knagende twijfel te kortwieken en zijn leven op comfortabele wijze aan banden te leggen. Wee diegene die elke dag weer die banden voelt knellen en inziet dat de basis voor het dagelijkse menselijk keuzemenu uiterst fragiel is.  

Zoiets maken als een schilderij is een hachelijke onderneming waarin op de keper beschouwd elke beslissing gepareerd kan worden door een andere omdat daarmee immers tegelijk de context waarbinnen men die veranderde beslissing kan beoordelen, verandert. Weinig staat vast, tenzij men het vastlegt. En dat is niet veel meer dan een afspraak. Wat in ieder geval gezegd kan worden is dat elke verandering van een beslissing een verandering tot gevolg heeft van datgene waaruit ze voortkomt. Maar evenzeer dat datgene wat uit een beslissing voortkomt een nieuwe orde schept waarin echter de oude klanken zullen blijven doorklinken. Zij gaan eindeloze generaties mee, zeker in zoverre ze opwellen uit het diepste gemoed van de mens. 
Met beslissingen veranderen hun verstaansgronden dus mee maar misschien minder dan gedacht. We slepen altijd onze oude schaduw met ons mee.
In een tijd waarin een met enthousiasme bewierookt geheugenverlies gepraktiseerd wordt, hopen de schaduwen zich op.

Picasso schijnt Bonnard een beslissingsarme kunstenaar genoemd te hebben. Een kunstenaar als Bonnard stelt echter de hachelijkheid van het beslissingstraject aan de orde en gaat steeds, aarzelend, stukje bij beetje op weg. Heel misschien er op vertrouwend dat er ergens een punt komt waarop het beeld al schokschouderend even tot rust komt; de beschouwer en misschien ook zichzelf in de waan latend dat het resultaat van dat moment een weerschijn is van een geheimzinnige slechts op die manier geldende orde in plaats van een tijdelijke halteplaats op weg naar slechts een volgende halteplaats. Voor dergelijke laatstgenoemde  bewegingen lijkt ook in het huidige jachtige maar immens onzekere Westen weinig ruimte. Ondanks al zijn ogenschijnlijke bewegingsvrijheid is de mens weinig opgeschoten en verlangt nog steeds een vaste grond onder zijn voeten. Neem het hem maar eens kwalijk. En dus zullen vooral  die stemmen herkend en gehonoreerd worden die aan dat verlangen naar zekerheid voldoen; een zekerheid die vooral een wens is naar de bevestiging van een bestaand evenbeeld. De strijd zal steeds weer gaan om de dominantie van dergelijke evenbeelden.
Pas in tijden van rust zal er misschien weer ruimte komen zich over te geven aan onbestemde dwaaltochten.